І зноў ЕЗ на парозе змен…

Саміт ЕЗ, які адбыўся 27 кастрычніка, ці ледзь не ўпершыню за апошнія два гады прадэманстраваў здольнасць лідэраў аб’яднанай Еўропы знаходзіць кампраміс і дасягаць кансэнсусу па найбольш складаных праблемах.

 Пасля ўсіх цяжкасцяў, звязаных з увядзеннем у сілу Лісабонскай дамовы Еўрапейскага звяза, што адбылося 1 снежня 2009 года, здавалася, што гэты дакумент доўга застанецца ў нязменным выглядзе. Аднак не прайшло і двух гадоў, як ён запатрабаваў мадыфікацыі, прычым прычынай сталі эканамічныя праблемы.

Самая моцная эканоміка ў свеце

З фармальнага пункту гледжання эканоміка ЕЗ выглядае паспяховай. ВУП аб’яднанай Еўропы перавышае 17 трлн даляраў, што больш, чым у ЗША, і ў тры разы больш, чым у Кітаі.

Нягледзячы на крызіс, еўрапейская эканоміка застаецца найбуйнейшай у свеце: па дадзеных Сусветнага банка за 2010 год, яе доля ў сусветным валавым прадукце складае прыкладна 23% (ЗША – 20%).

Пры гэтым аб’ядноўвае яе еўра – афіцыйная валюта 17 краін еўразоны. Акрамя таго, яшчэ дзевяць дзяржаў прывязваюць да еўра курс сваіх валют, гэта значыць, што яно з’яўляецца фактычна адзінай валютай для больш чым 320000000 чалавек.

У той жа час ўвядзенне еўра было і палітычным праектам, накіраваным на аб’яднанне Еўропы. Адпаведна, глабальны фінансавы крызіс надзвычай моцна адбіўся на еўрапейскай інтэграцыйнай эканамічнай мадэлі, ператварыўшыся з эканамічнага ў палітычны. Стала відавочна, што ён можа быць дазволены толькі з дапамогай ўнясення змяненняў у асноўныя прынцыпы функцыянавання ЕЗ

Крызіс еўразоны і будучыня ЕЗ

Адна з галоўных праблем еўразоны заключаецца ў тым, што грашовае аб’яднанне на этапе стварэння манетарнага звяза не было падмацавана бюджэтным. Нягледзячы на наяўнасць адзінай валюты, кожнаму ўдзельніку было дазволена праводзіць уласную эканамічную палітыку.

Акрамя таго, у еўразоне апынуліся краіны, моцна адрозніваюцца па ўзроўні эканамічнага развіцця. З аднаго боку магутная Нямеччына, з другога – абцяжараныя каласальнымі абавязкамі Партугалія і Грэцыя. І крызіс у велізарнай ступені пагоршыў якія былі ўжо расслаенні.

Былы міністр замежных спраў і віцэ-канцлер Нямеччыны Ёшка Фішэр лічыць, што «крызіс еўразоны ставіць пад сумнеў само існаванне еўрапейскага праекта ў цэлым. Калі еўрапейскі манетарны звяз ўпадзе, то зможа выжыць толькі невялікая частка агульнага рынку, а таксама еўрапейскіх інстытутаў і дагавораў. Мы павінны будзем спісаць 60 гадоў паспяховай еўрапейскай інтэграцыі, і наступствы гэтага не вядомы».

Як заўважыў кіраўнік Еўракамісіі Жазэ Мануэл Барозу, «мы сутыкнуліся з найвялікшымі цяжкасцямі, якія ведаў наш звяз за ўсю сваю гісторыю. Гэта фінансавы, эканамічны і сацыяльны крызіс. Але гэта яшчэ і крызіс даверу – нашаму кіраўніцтву, самой Еўропе і нашай здольнасці знаходзіць рашэнні».

Сцэнарыі трансфармацый еўразоны

Згодна з прагнозам «Goldman & Sachs» , у бліжэйшыя паўгода ВУП еўразоны будзе зніжацца. Зніжэнне дабрабыту прывядзе да пошукаў выхаду з крызісу не на агульнаеўрапейскай, а на нацыянальнай аснове, паколькі ў грамадзян адносна шчасных краін непазбежна з’явіцца імкненне адасобіцца ад праблемных партнёраў.

Напрыклад, 24 кастрычніка амаль палова членаў кіруючай у Вялікабрытаніі кансерватыўнай партыі ў Палаце абшчын прагаласавала за правядзенне рэферэндуму па пытанні аб мэтазгоднасці далейшага знаходжання краіны ў Еўрапейскім саюзе.

Брытанскія еўраскептыкі лічаць, што з моманту ўступлення туды ў 1973 годзе краіна паступова страчвае суверэнітэт ў вырашэнні пытанняў, якія датычацца важнейшых унутраных сфер, такіх як працоўнае заканадаўства, сацыяльныя і грамадзянскія правы.

Некаторыя эксперты мяркуюць, што Еўразона падзеліцца на дзве часткі. У гэтым выпадку дзяржавы з устойлівым бюджэтным дэфіцытам (Германія, Нідэрланды, скандынаўскія краіны, з некаторымі абмежаваннямі – Францыя) змаглі б сфармаваць зону «моцнага еўра». А Партугалія, Іспанія, Італія, Грэцыя, Ірландыя атрымалі б магчымасць стымуляваць эканамічны рост за кошт дэвальвацыі.

Фактычна гэта азначала б распад еўразоны. Іншы пункт гледжання складаецца ў тым, што выдаткі на яго прадухілення могуць апынуцца вышэй выдаткаў у выпадку самага распаду. Адмова ад еўра прывядзе да магутнай дэпрэсіі, і выдаткі будуць катастрафічнымі, супастаўнымі з дэпрэсіяй 1930-х гадоў. Як заявіў Нікаля Сарказі, «тыя, хто знішчыць еўра, панясуць адказнасць за аднаўленне канфліктаў на нашым кантыненце» .

Антыкрызісныя меры і іх кошт

На шчасце, лідэры аб’яднанай Еўропы ці ледзь не ўпершыню за апошнія два гады прадэманстравалі здольнасць знаходзіць кампраміс і дасягаць кансэнсусу па найбольш складаных праблемах, так што горшага варыянту развіцця падзей ўдалося пазбегнуць. На саміце, які адбыўся 27 кастрычніка, пасля 10-гадзінны дыскусіі яны прыйшлі да пагаднення аб фінансавай дапамогі Грэцыі і ўмацаванні стабільнасці адзінай еўрапейскай валюты. Гэта адбылося пасля таго, як прыватныя інвестары пагадзіліся спісаць 50% грэцкіх даўгоў. Акрамя таго, Афінам будзе выдзелена дадаткова каля 100 млрд еўра ў выглядзе крэдытаў ЕЗ і МВФ.

Многія еўрапейскія банкі павінны будуць прайсці рэкапіталізацыю, да завяршэння якой выплата бонусаў і дывідэндаў іх супрацоўнікам і акцыянерам будзе забароненая.

Было вырашана павялічыць Еўрапейскі фонд фінансавай стабільнасці з 400 млрд да прыкладна 1000000000000 еўра. Удзельнікі дамовіліся паскорыць пераход да ўжо узгодненаму рэжыму строгай эканоміі і мерапрыемствам па структурнаму рэфармаванні. Пачынаюцца і фармальныя перамовы аб гарманізацыі карпаратыўнага падатковага заканадаўства ў ЕЗ. Аднак падаткі ў дачыненні да прыватных асоб яно не закране, не ідзе пакуль размова і аб адзіных «еўраналогах».

Яшчэ раней міністры фінансаў ЕЗ падпісалі пагадненне, якое прадугледжвае з 2012 года магчымасць прымянення санкцый да краін, якія не спрабуюць знізіць узровень абавязку ніжэй за 60% ВУП і не трымаюць бюджэтны дэфіцыт на ўзроўні 3% ВУП, як таго патрабуе Маастрыхцкім дагаворам.

Нарэшце, магчыма прыцягненне да куплі еўрапейскіх даўгоў Кітая, які ўжо выказаў прынцыповую гатоўнасць да гэтага. Пакуль, праўда, не вядома, ці будзе досыць атрыманай у Паднябеснай сумы для вырашэння еўрапейскіх праблем. Да таго ж не выклікае сумненняў, што цана, якую Пекін запатрабуе за свае паслугі, будзе высокай – напрыклад, прызнанне Кітая рынкавай эканомікай.

ЕЗ рухаецца насустрач новым зменам?

Аднак пасля пераадолення цяперашняга крызісу непазбежна ўстане пытанне аб функцыянаванні Еўразвяза ў будучыні. Кіраўнікі дзяржаў і ўрадаў краін блока падтрымалі неабходнасць унясення «ўмераных» паправак да Лісабонскай дамовы з мэтай дасягнення больш цеснага эканамічнага ўзаемадзеяння краін еўразоны. Пры гэтым у камюніке саміту было заяўлена, што «любыя змены павінны быць адобраны ўсімі 27 дзяржавамі», а не толькі 17 краінамі, якія ўваходзяць у склад еўразоны.

Галоўнае заключаецца ў тым, каб, не змяняючы дагавор радыкальна, узмацніць эканамічную канвергенцыю. Для гэтага будзе створана пасаду «суперкамісара» па бюджэтнай дысцыпліне ў еўразоне, які пры пэўных абставінах можа быць надзелены правам прымаць усе эканамічныя рашэнні ў краіне, якая мае вялікую запазычанасць.

Таксама плануецца стварыць зусім новы пост «прэзідэнта Еўрасаміта», які будзе абірацца прэм’ерамі і прэзідэнтамі краін еўразоны ў той жа самы час, калі прызначаецца прэзідэнт Еўрапейскага савета.

Варта, зрэшты, адзначыць, што большасць дасягнутых дамоўленасцяў пакуль не прапрацавана ў дэталях, якія могуць істотна скарэктаваць сэнс прынятых рашэнняў.

У выніку пагроза раз’яднання Еўропы некалькі аслабла. У свой час, стварыўшы еўразону, еўрапейцы прадэманстравалі гатоўнасць да кампрамісаў дзеля эканамічнай інтэграцыі і ўмацавання палітычнага звяза. Сёння ім належыць вырашыць, ці гатовыя яны ісці на сур’ёзныя ахвяры дзеля захавання дасягнутага.

Паводле n-europe.eu