Як лічаць псіхолагі, няўпэўненасць у сабе не з’яўляецца выключна недахопам. Тут іх меркаванне не супадае з традыцыйнымі ўстаноўкамі ў грамадстве, згодна з якім чалавек павінен быць упэўненым у сабе. Бо як і любая рэч, няўпэўненасць дваістая: ёсць мінусы, але ёсць і плюсы.
Акрамя відавочных мінусаў для чалавека, яго няўпэўненасць – гэта псіхалагічная абарона, спецыфічная адаптацыя, прасцей кажучы, няўпэўненасць – гэта адно з праяваў інстынкту самазахавання.
Мінусы няўпэўненасці ў сабе відавочныя: чалавеку псіхалагічна некамфортна жыць у грамадстве людзей, цяжка мець зносіны. Такім чынам, абцяжарваецца адаптацыя ў цэлым (у вучобе ці працы). Ад гэтага самаацэнка становіцца неадэкватнай, напрыклад, празмерна прыніжанай ці наадварот завышанай (як псіхалагічная кампенсацыя ўнутранай няўпэўненасці). Магчыма ўзнікненне дэпрэсіі або нялюбасці да сябе. Няўпэўнены чалавек можа адчуваць стрэс ад неабходнасці годна адказаць крыўдніку або страх публічных выступаў. Далёка не заўсёды ўсе гэтыя мінусы прысутнічаюць, але наяўнасць нават некаторых з іх моцна псуе чалавеку псіхалагічны камфорт у жыцці.
Аднак псіхолагі лічаць, што ў няўпэўненасці ёсць плюсы, і яны вельмі важкія. Бо няўпэўненасць абараняе чалавека ад непрыемных сутыкненняў з светам. З гадамі такая няўпэўненасць трансфармуецца ў павышаны ўзровень трывожнасці, якая папярэджвае аб магчымых небяспеках і выбудоўвае псіхалагічную дыстанцыю са светам. У чалавека ўзнікае свая тэрыторыя псіхалагічнай бяспекі. Па сутнасці чалавек выбудоўвае свой свет, у якім яму добра.
Некаторыя псіхалагічныя асаблівасці няўпэўненасці:
1. Упэўненасць у сабе, ўпэўненые паводзіны, харызма – гэта якасці не столькі прыроджаныя, колькі выхаваныя пачынаючы з дзяцінства. Ці можна нешта выправіць у няправільным выхаванні, калі чалавек ужо стаў дарослым?У вызначаных межах – так.
2. Не бывае татальна няўпэўненых у сабе людзей, абавязкова ёсць вобласці дзейнасці, дзе такія асобы адчуваюць сябе дастаткова ўпэўнена, і ёсць вобласці дзейнасці, дзе ўзнікае тая самая няўпэўненасць у сабе. Часам, у форс-мажорнай сітуацыі няўпэўнены чалавек можа праяўляць цуды адвагі.
3. Няўжо няўпэўнены ў сабе чалавек не можа цалкам самарэалізавацца? Можа! Але яму будзе цяжка, бо да працэсу самарэалізацыі дадасца велізарны пласт непрыемных перажыванняў, няправільных паводзінаў, і сумненняў у сабе. Аднак, менавіта няўпэўненыя ў сабе людзі, як правіла, шмат чаго дамагаюцца, таму што ў іх бязвыхаднае становішча.
4. Няўпэўнены чалавек амаль увесь час жыве, як на полі бою. Велізарная колькасць сваёй псіхічнай і эмацыянальнай энергіі ён укладвае ў тое, каб «застацца ў жывых» у соцыуме, перажываючы тыя ці іншыя формы ціску асяроддзя. І гэты працэс бясконцы. Гэта вядзе да нервовых зрываў (афекту) або нервовага знясілення (неўрастэніі).
6. Няўпэўненасць у сабе можа выяўляцца ў выглядзе ахоўнай агрэсіі на іншых.
Як бачыце, прычын узнікнення няўпэўненасці шмат. І формаў праявы няўпэўненасці шмат. Амаль кожны няўпэўнены ў сабе чалавек не ўпэўнены па-свойму. Але зусім неабавязкова ісці насуперак сваёй натуры, а карэктаваць няўпэўненасць і развівацца ў сваім накірунку, дзе вы будзеце адчуваць сябе ў сваёй талерцы.
