Імя вялікага рускага паэта надзвычай папулярнае ў нашай краіне, нават у нейкай ступені больш папулярнае, чым імя любога з класікаў беларускай літаратуры. А дарэчы, што звязвае Аляксандра Пушкіна з нашай краінай?
Яго творы мы пачынаем вывучаць яшчэ ў першым класе і вучым ажно да апошняга. Любы школьнік пры адказе на запыт “Назаві якога-небудзь пісьменніка” абавязкова скажа “Пушкін”, а любая маці любіць папракаць сваё дзіця словамі “А гэта за цябе Пушкін рабіць будзе?”
Больш таго, у нашым родным Берасці ўшаноўваецца імя менавіта Аляксандра Сяргеевіча – мы маем вуліцу, бібліятэку і нават універсітэт яго імя – быццам няма ў нас сваіх вялікіх людзей і сваіх герояў.
Зусім нядаўна патрапіўся мне адзін цікавы артыкул на гэтую тэму. Аўтар яго Іван Лепешаў, доктар філалагічных навук, прафесар з горада Гародня. І хаця артыкул гэты, пад назвай “Праўда пра Пушкіна” даволі ўжо стары, актуальнасці ён сваёй яшчэ не згубіў.
Аўтар прапануе іншы погляд на асобу вялікага паэта. Бо гэты чалавек настолькі важны для расейскай мовы і культуры, як Я. Купала для беларускай і Т. Шаўчэнка для ўкраінскай.
І ў гэтым праблема для беларускай культуры i паэта – Пушкін спявак свайго часу і сваёй мовы (што натуральна):
Есть у Пушкина и высказывания о языке. Вдумаемся, как он с шовинистической проповедью своей национальной исключительности говорит о несравнимом величии русского языка. Он, мол, «как материал словесности, имеет неоспоримое превосходство перед всеми европейскими». Конечно, каждый цыган свою кобылу хвалит. Но разве можно так унижать другие языки и необоснованно возвеличивать свой? Ни у Гете, ни у Байрона и ни у какого иного писателя язык не повернулся бы сказать такое.
Да таго ж Іван Лепешаў гаворыць і пра палітычныя ідэі, што падтрымліваў А.С. Пушкін:
Часто цитируют строки из пушкинского стихотворения «Он между нами жил», где говорится «о временах грядущих, когда народы, распри позабыв, в великую семью соединятся». Но, понятно же, имеется в виду семья со старшим братом во главе, под эгидой русских. В апологетическо-имперском стихотворении «Клеветникам России» автор хоть и задает вопросы, но они риторические, не требуют ответа: «Славянские ль ручьи сольются в русском море? Оно ль иссякнет? Вот вопрос». Ох, как и сегодня мечтают многие из «славянских соборов» о слиянии славянских ручейков в русском море да настойчиво вбивают нам в голову придуманную тысячелетнюю общность истории, культуры, языка у русских и беларусов, навязывают нам чужой язык, чужую историю, чужих героев, заменяют прежний интернационализм интерславизмом.
Прачытаць артыкул цалкам можна тут. Сярод іншага можна знайсці і цікавыя факты з жыцця расейскага паэта, і пра яго сяброўства з Адамам Міцкевічам, і пра яго стаўленне да іншых народаў, і шмат чаго яшчэ.
Безумоўна, А.С. Пушкін быў і застаецца вялікім расейскім паэтам, але менавіта расейскім. А яго сённяшняе значэнне для Беларусі можа быць апісана словамі Мураўёва-Вешальніка:
… Муравьев-Вешатель, беспощадный душитель повстанцев Калиновского, сказал: «Что не смог сделать русский штык, доделает русская школа». Он, как говорится в «Очерках истории Беларуси», почти целиком заменил местных учителей и чиновников выходцами из центральных российских губерний, привлекши повышением окладов и перспективой быстрой карьеры.
Такое воспитание тянулось много-много десятилетий. И как результат этого – почти каждый сегодняшний школьник или студент заучивает всё, что скажут, принимает за чистую монету всё напечатанное или показанное по телевизору. Что ни подносят, то и ест.
