Больш за сто еўра ўзносу і 18 гадзін з рэпетытарам на тыдзень. Як здаюць экзамены ў розных краінах

Пакуль Міністэрства адукацыі разважае пра тое, якім павінен быць нацыянальны экзамен у школах у 2020-2021 годзе, прапануем паглядзець як здаюць экамены школьнікі розных краін: Італіі, Бельгіі, Швейцарыі, ЗША, Канады, Сінгапура, Японіі і Фінляндыі.

Існуе мноства міжнародных рэйтынгаў, якія ацэньваюць якасць школьнай адукацыі. Самы вядомы сярод іх – PISA, які правярае пісьменнасць чытання, а таксама матэматычную, натуральна-навуковую і кампутарную пісьменнасць. Па выніках 2012 года, лідэрамі PISA апынуліся Шанхай (Кітай), Сінгапур, Ганконг (Кітай), Тайвань, Паўднёвая Карэя, Фінляндыя і Японія.

Яшчэ адно аўтарытэтнае даследаванне – TIMSS, якое кантралюе якасць матэматычнага і натуральна-навуковага адукацыі. У 2011 годзе лепшыя вынікі тут паказалі школьнікі Сінгапура, Паўднёвай Карэі, Ганконга, Тайваня і Фінляндыі.

І нарэшце, міжнароднае даследаванне якасці чытання і разумення тэксту PIRLS, праведзенае ў 2011 годзе, абвясціла лідэрамі Ганконг, Расію, Фінляндыю, Сінгапур і Паўночную Ірландыю.

Італія: здаўшы іспыты ў 14 гадоў, ідуць працаваць.

– Школа ў Італіі фактычна заканчваецца ў 14 гадоў, – распавядае Галіна Голунова, перакладчык з ангельскай і італьянскай. – Дзеці здаюць два пісьмовых іспыта (італьянскі мова і матэматыка) і вуснае комплекснае сумоўе па гісторыі, геаграфіі, і грамадазнаўстве. Экзамены, па водгуках саміх італьянцаў, вельмі нескладаныя.
А вось пасля гэтага экзамену пачынаецца іншае жыццё. У 14 гадоў школьнік павінен вырашыць, якая з дысцыплін яму бліжэй і, адпаведна, ёй ён працягне сваё навучанне. З вынікамі школьных экзаменаў ёсць магчымасць паступіць у тэхнічны, класічны ці лінгвістычны ліцэй. Вучоба працягваецца пяць гадоў (гэта значыць пакуль ліцэісты не споўніцца 19 гадоў). У канцы вучобы – дастаткова складаныя выпускныя іспыты: пісьмова італьянскі і матэматыка, вусна – дысцыпліна спецыялізацыі.
Але можна паступіць не ў ліцэй, а ў інстытут (эквівалент каледжаў і вучылішчаў, дзе атрымліваюць сярэднюю прафесійную адукацыю). У гэтых інстытутах таксама вучацца пяць гадоў, але затое потым, здаўшы профільныя іспыты, выпускнікі могуць адразу ўладкавацца на працу.
У нашым разуменні вось гэтыя экзамены, якія вучнi трымаюць у 19 гадоў, і з’яўляюцца сапраўднымі выпускнымі экзаменамі. Але ў італьянцаў іншае меркаванне! Здаўшы школьныя экзамены ў 14 гадоў, многія да гэтага часу ідуць не вучыцца, а займацца сямейным бізнесам або на нізкакваліфікаванаму працу.

Бельгія: дзесяць экзаменаў, па адным у дзень.

– У Бельгіі экзамены залежаць ад таго, у якой школе вучыцца дзіця. Мой сын Рудольф сканчаў школу з агульнай сярэдняй адукацыяй (што лічыцца лепшым узроўнем сярэдняй адукацыі, а ёсць яшчэ мастацкае, тэхнічнае і спецыяльнае), – успамінае Вольга, гід ў Бруге. – Ён здаваў усе прадметы, па якіх займаўся больш за гадзіну ў тыдзень. Дзесяць экзаменаў, па адным у дзень. Прымаў іх толькі выкладчык. Школьнікі цягнулі квіткі, у якіх было не менш за тры пытання. Пісалі адказы, а потым вусна адказвалі настаўніку. Рудольф кажа, што здаць проста.
А вось для паступлення ва ўніверсітэт у Бельгіі экзамены не патрэбныя (здаюць іх толькі тыя абітурыенты, якія збіраюцца ў медыцынскі ці, напрыклад, у кансерваторыю). Затое мае значэнне ўзровень сярэдняй адукацыі. З агульнай сярэдняй можна паступіць у любую навучальную ўстанову. А вось з сярэднім мастацкім ці тэхнічным ў строга вызначаныя ВНУ. Па заканчэнні сярэдняй школы кожнаму студэнту «налічваюць» аднолькавая колькасць балаў. Тыя, хто завальвае экзамены, губляе балы.

Швейцарыя: чатыры экзамены, складанасць якіх залежыць ад паспяховасці дзіцяці.

– У франкамоўнымі кантоне Vaud, дзе я выкладаю, у 11-12 гадоў школьнікі здаюць абавязковыя экзамены па чатырох прадметах: французская, нямецкая, матэматыка і англійская (апошні – новаўвядзенне ў гэтым навучальным годзе), – кажа Паліна Паповіч, выкладчык матэматыкі і навукі ў сярэдняй школе. – Па выніках экзаменаў (30% выніку) і выніках за год (70%) вучні дзеляцца на чатыры групы па паспяховасці. Самая моцная называецца voie pre gymnase. Каб у яе патрапіць, у сярэднім трэба мець па кожным з прадметаў мінімум 5,5 пры максімальна магчымых 6 балах. Навучэнцы гэтай лепшай групы далей ідуць у гімназію і па яе заканчэнні маюць права паступаць ва ўніверсітэт на любую спецыяльнасць без экзаменаў. Усе астатнія гупы называюцца voie générale і дзеляцца у залежнасці ад ацэнак. Яны губляюць права паступаць ва ўніверсітэт. Але калі на працягу вучобы дзіця праявіць сябе: атрымае высокі бал і добрыя рэкамендацыі настаўнікаў, то можа быць пераведзены ў групу мацней. Вучні voie générale ў будучыні – прадстаўнікі рабочых прафесій. Пасля школы яны паступаюць у каледж (напрыклад, на такія спецыяльнасці, як банкаўскі клерк) або шукаюць сабе месца стажыроўкі па абранай прафесіі і пачынаюць працаваць чаляднікам.
Па заканчэнні школы, école secondaire, дзеці здаюць экзамены яшчэ раз, у 10 і 11 класах. Гэта зноў французскі, нямецкі, матэматыка і англійскі – але вось складанасць экзаменаў у групах розная. Экзамены праходзяць гэтак жа, як перад паступленнем у гімназію: у некалькі этапаў – і пісьмова, і вусна, з праверкай многіх кампетэнцый.

ЗША: замест выпускных экзаменаў – сярэдні бал і психометрический тэст.

– У Штатах наогул няма такога паняцця, як выпускныя іспыты, – тлумачыць Людміла Маставая, прыватны выкладчык. – Распавяду аб Каліфорніі (у іншых штатах сістэма падобная). Дзеці вучацца ў High School, вышэйшай школе, і набіраюць пэўную колькасць points – балаў за пройдзеныя прадметы. Патрабаванні да колькасці points для заканчэння школы і паступлення ва ўніверсітэт розныя: напрыклад, каб атрымаць сярэднюю адукацыю, замежную мову вучыць неабавязкова, але для паступлення ва ўніверсітэт – трэба. Ёсць абавязковыя прадметы: матэматыка, англійская, гісторыя, палітычны лад, эканоміка і гэтак далей. Ёсць заняткі па выбары з самых розных абласцей: ад танцаў да кулінарыі. Тыя, хто хоча паступіць ва ўніверсітэт, павінны вывучаць хоць бы два прадмета (у адпаведнасці з абранай спецыяльнасцю) на ўзроўні каледжа. Напрыклад, калі хочаш стаць інжынерам, трэба на павышаным узроўні ведаць натуральныя навукі і матэматыку.

Па заканчэнні школы вылічваецца сярэдні бал навучэнца. Ён з’яўляецца вырашальным пры паступленьні. Акрамя таго, трэба здаць экзамен тыпу психаметрыі (тэст з варыянтамі адказу), куды ўваходзяць матэматыка і англійская. У розных факультэтаў ёсць дадатковыя патрабаванні: напрыклад, для факультэтаў навук і інжынерыі патрабуюць падрабязны экзамен па двух дысцыплінах (звычайна навукі і матэматыкі).
ВНУ глядзяць на сярэдні бал абітурыента і вынік экзамену. Вельмі важная грамадская праца і ўдзел у школьным жыцці: напрыклад, удзел у справах школьнага клуба або гульня за школьную спартовую каманду.

Канада: без 40 гадзін валанцёрскай працы не атрымаеш атэстат.

– Канадская сістэма адукацыі, што цалкам натуральна, падобная з сістэмай у ЗША. Школа падзелена на дзве часткі: пачатковую (Elementary) і сярэднюю (Secondary or High), – распавядае Алена Галачкіна, HR -консультант, псіхолаг і коуч. – У сярэдняй навучанне становіцца падобным на універсітэт. На працягу года студэнт вывучае восем прадметаў. За кожны вывучаны прадмет ён атрымлівае адзін «крэдыт» (ёсць варыянты ад 0,5 да 2 «крэдытаў» за курс у залежнасці ад яго працягласці). За чатыры гады сярэдняй школы студэнт павінен набраць 30 «крэдытаў». Кожны прадмет выкладаецца на двух узроўнях – стандартным, прыкладным (College Level) і падвышаным (University Level). Можна выбраць групу таго ці іншага ўзроўню. Гэта значыць навучальныя планы персаналізаваныя.
У сярэдняй школе студэнты здаюць экзамены на працягу (Mid-Term) і ў канцы кожнага курса (Final Exam). Таксама ў выніковай ацэнцы ўлічваюць іншыя варыянты атрымання ведаў: ад самастойнай працы да групавых праектаў. Адзнакi выстаўляюцца ў працэнтах або ў літарах: ад A да F.
Як правіла, экзамены праводзяцца ў пісьмовай форме. Гэта альбо тэст з пытаннямі па пройдзеным матэрыяле, альбо эсэ. Па шэрагу прадметаў з галіне мастацтва даецца творчае заданне (напрыклад, згуляць твор пэўнай складанасці на музычным інструменце). На кожны экзамен адводзіцца 1,5-2 гадзіны. Да прыкладу, экзамен па гісторыі – гэта тэст на 50 пытанняў з варыянтамі адказу, эсэ (тры тэмы на выбар), а яшчэ заданне “даць вызначэнне слоў». Экзамен па англійскай – таксама эсэ па трох твораў, якія вывучалі на працягу года. Акрамя таго, для атрымання атэстата аб сярэдняй адукацыі кожны вучань павінен адпрацаваць мінімум 40 гадзін у якасці валанцёра ў грамадскіх арганізацыях.
Прыём у ВНУ ажыццяўляецца па выніках выніковых адзнак за прадметы, атрыманыя ў сярэдняй школе.

Сінгапур: 18 гадзін заняткаў з рэпетытарам на тыдзень.

– Сінгапурскія дзеці паступаюць у школу ў 6 гадоў, і поўная праграма навучання складае 12 гадоў, – тлумачыць Кацярына Калмакова, галоўны рэдактар. – Пасля шасці гадоў пачатковага навучання школьнікі здаюць выпускны экзамен (Primary School Leaving Examination, PSLE), пасля якога могуць выбраць школу, дзе атрымаюць сярэднюю адукацыю. Важна адзначыць, што PSLE ​​- самы першы ў жыцці сінгапурцаў іспыт. Ён уяўляе сабой сур’ёзныя пісьмовыя працы па асноўных прадметах: прыродазнаўства, матэматыка, англійская, родная мова.
Школы, у сваю чаргу, выбіраюць вучняў па іх паспяховасці і выніках выпускнога іспыту, таму тым трэба пастарацца, каб патрапіць у добрую школу.
На аснове вынікаў іспыту PSLE ​​навучэнцы размяркоўваюцца па розных напрамках сярэдняй школы (Secondary School): спецыяльнае, экспрэс, стандартнае акадэмічныя або стандартнае тэхнічнае.
Спецыяльны і экспрэс-курсы – гэта чатыры гады навучання, якія завершацца іспытам на атрыманне О-ўзроўню (ад ordinary – звычайны). Стандартны курс сярэдняй школы таксама доўжыцца чатыры гады, але завяршаецца здачай экзамену на атрыманне N-ўзроўню (Normal-level) з магчымасцю працягнуць навучанне на яшчэ адзін год і здаць экзамен на атрыманне О-ўзроўню.
Экзамены O-level адпраўляюцца на праверку ў Кембрыдж! Сям’і ліхаманіць: вынікі, вынікі, вынікі … Толькі яны забяспечваюць дарогу спачатку ў каледж, потым ва ўніверсітэт. А ўжо спецыялістам з вышэйшай адукацыяй у Сінгапуры гарантаваная добрая стартавая зарплата і кар’ерны рост. Па апублікаваных у мінулым годзе дадзеных, толькі тры школьніка з сотні не займаюцца дадаткова з рэпетытарамі. У дзень сінгапурскі дзіця праводзіць у сярэднім тры гадзіны з рэпетытарамі па розных прадметах, а на тыдзень – як мінімум 18 гадзін. У краіне зарэгістравана каля 650 рэпетытарскія цэнтраў, агульны абарот якіх у год складае 111 млн долараў.

Японія: другая спроба для абітурыентаў у тым жа годзе.

– Выпускныя экзамены ў Японіі здаюць толькі тыя, хто хоча працягнуць навучанне ў ВНУ (гэта большасць вучняў старэйшай школы, таму што абавязковыя тут толькі 9 гадоў навучання), – кажа Дынара Ліпіньская, якая служыць у фірме. – «Цэнтральны экзамен» здаецца адразу па ўсёй краіне, на працягу суботы і нядзелі. У адзін дзень здаюцца гуманітарныя прадметы, у другой – матэматыка, фізіка і гэтак далей. Выбар прадметаў залежыць ад меркаванай спецыяльнасці абітурыентаў. Для паступлення ў дзяржаўныя універсітэты абавязкова здаваць і гуманітарныя, і натуральна-навуковыя дысцыпліны. У прыватных ВНУ можна абыйсціся адным блокам. Аб патрабаваннях да паступлення ў ВНУ і прахадных балах друкуюць таўшчэзныя кнігі, якія школа дае вучням.
«Цэнтральны экзамен» здаецца ў пісьмовай форме. Заданні – пераважна пытанні з варыянтамі адказаў. Тыя, хто набраў неабходны мінімум балаў, здае ўступныя іспыты непасрэдна ў самім ВНУ. Тут уступныя выпрабаванні звычайна складаюцца з пісьмовага экзамену і гутаркі. Тыя, хто не справіўся з пісьмовым іспытам, могуць паспрабаваць свае сілы праз месяц, але ім давядзецца пісаць эсэ. Атрымліваецца, што многія ВНУ праводзяць іспыты ў два этапы: у студзені-лютым здаецца пісьмовы экзамен, а потым у канцы лютага – пачатку сакавіка яшчэ адзін этап для тых, хто не прайшоў у першы раз.

Фінляндыя: за экзамены прыйдзецца заплаціць мінімум 126 еўра.

– Выпускныя экзамены ва ўсіх гімназіях Фінляндыі праводзяцца два разы на год: увесну і ўвосень. Абітурыент мае права падзяліць экзамены максімум на тры разы: напрыклад, вясна-восень-вясна, – кажа Алена Оллікайнан, выкладчык. – У праграму выпускнога экзамену гімназій Фінляндыі ўваходзіць мінімум чатыры абавязковых прадмета. Усе здаюць родная мова (фінскі, шведскі або саамская мова) і літаратуру. Акрамя гэтага, абітурыент выбірае яшчэ тры прадметы з спісу: другі родная мова, замежны, матэматыку, адну з натуральных навук. Акрамя таго, абітурыент мае права здаць адзін або два дадатковых прадмета.
Экзамен па роднай мове выглядае так: у адзін дзень абітурыенты пішуць эсэ на 4-5 старонак па адной з дванаццаці прапанаваных тэм. У другі дзень здаюць экзамен, дзе правяраецца ўменне разумець і аналізаваць тэкст, пісаць рэферат і каментары. Кожная частка экзамену доўжыцца шэсць гадзін. Калі адна не здадзена, то ўвесь экзамен не здадзены.
Ва ўсіх гімназіях экзамен пачынаецца ў 9.00. Да 12.00 абітурыент не мае права пакінуць аўдыторыю. З сабой можна прынесьці шарыкавыя ручкі, алоўкі, гумкі – але не тэлефоны і іншыя асабістыя рэчы. Каб перакусіць, бяруць з сабой прадукты – але без этыкетак. Туалет наведваюць пад кантролем камісіі.
Хоць навучанне бясплатнае, за экзамены абітурыенты плацяць ўзнос. «Кошт» кожнага экзаменацыйнага сезону (вясна – восень) 14 еўра, экзамен па кожным прадмеце абыходзіцца ў 28 еўра. Самы танны варыянт – здаць за адзін сезон чатыры прадмета, 126 еўра. Вядуцца размовы аб адмене узносаў.
Плануецца, што да 2020 года ўсе экзамены будуць здаваць у электронным выглядзе. Студэнты будуць прыносіць свае кампутары, а экзаменацыйныя матэрыялы атрымліваць на флешке, якая ў ПА блакуе выхад у інтэрнэт і перашкаджае выкарыстанню асабістых файлаў абітурыента. Пераход павінен адбыцца паэтапна, але пакуль у абітурыентаў толькі і размоў пра тое, ці вытрымае кампутар і не знікнуць Ці ўсе адказы.

Чаму беларускай сістэме адукацыі варта было б павучыцца ў іншых краін?

Міністэрства адукацыі заявіла, што спецыялісты вывучаюць вопыт іншых дзяржаў. Магчыма, нейкія змены ў Беларусі з’явяцца з апорай на замежны падыход?
Напрыклад, дырэктар кансультацыйнага агенцтва па навучанні за мяжой Павел Жукоўскі, блізка знаёмы з сістэмамі адукацыі ў розных краінах, выступае за аб’яднанне выпускнога экзамену ў школах і ўступнага ў ВНУ. Па сутнасці, розніцы паміж выпускнымі і ўступнымі іспытамі няма ў ЗША, Швейцарыі, Італіі. У Літве і Польшчы вучань мае права не здаваць экзамены па заканчэнні школы. У Беларусі ж выпускныя іспыты – усяго толькі фармальнасць: як інакш, калі «адзінка» – гэта таксама станоўчая адзнака?
– Што змяняецца ў галаве школьніка за тыя шэсць-дзесяць дзён, якія аддзяляюць выпускныя іспыты ў школе ад ЦТ? Нічога. Гэта толькі новы фармат іспыту і іншы бок, які прымае. Атрымліваецца, што тэставанне – вотум недаверу, які вышэйшая школа аб’яўляе сярэдняй.
Яшчэ адзін аргумент – эканомія: абітурыенты афіцыйна плацяць за ЦТ, але школьныя экзамены – гэта таксама выдаткі.
У беларускім ЦТ Павел Жукоўскі бачыць шмат плюсаў. Галоўны ў тым, што ЦТ – гэта адзіны экзамен у Беларусі, дзе за спісванне сапраўды выганяюць з аўдыторыі. Тэст дае аб’ектыўную ацэнку ведаў, якую пры жаданні можна аспрэчыць. Але мінус у тым, што ў абітурыентаў няма магчымасці выказаць сябе. У якасці прыкладу Павел прыводзіць экзамен у ЗША (SAT, Scholastic Aptitude Test), дзе адно з заданняў – эсэ. У ім абітурыентам трэба выказаць уласнае меркаванне і скласці зняволення.
– Гэта важны момант, паколькі ў беларускай школе вучаць пераказваць чужыя высновы. Калі я распавёў амерыканскім калегам, што на іспытах у нашых ВНУ студэнты загадзя атрымліваюць спіс пытанняў, тыя вырашылі, што я абмовіўся. Казахі і расіяне выратавалі, пацвердзілі, што так бывае. Савецкая школа вучыць даваць правільныя адказы на прадказальныя пытанні. Напрыклад, у вашай школе заахвочваліся спрэчкі з настаўнікам? ..
Яшчэ адно правіла, якое, на думку Жукоўскага, варта было б пераняць беларускай сістэме адукацыі, – фарміраванне папярэдніх прахадных балаў да ЦТ. У ЗША школьнікі яшчэ ў снежні ведаюць, у які ўніверсітэт іх прынялі, а ў Англіі прыёмная кампанія заканчваецца ў студзені. Калі чалавек добра скончыў 10-ы клас, то, хутчэй за ўсё, гэтак жа справіцца з экзаменамі ў 11-м класе.
– Калі б ВНУ разглядалі вынікі рэпетыцыйных тэставанняў, то маглі б прыкладна прадказаць прахадны бал, – мяркуе эксперт.
news.tut.by