Культура

“Чаму ў нас не спыталі?” Грамадскія прасторы і партысіпацыя

Сутыкаючыся з праблемамі пэўнай грамадскай прасторы кшталту нязручнасці, цеснаты ці проста панылага дызайну, мы зазвычай усклікаем: чаму ў НАС не спыталі?! У гэтым артыкуле мы пагаворым, як можна размаўляць і паспяхова дамаўляцца пра тое, якімі мусяць быць нашы грамадскія прасторы агулам і асобна, а таксама пра тое, што ад нас патрабуецца. 

c34bb8bd9d6677e3cf1a368b01b1567d[1]

Пар-ты-сі.. што?

У слоўнікавы запас еўрапеізаванага мінчаніна пакрысе ўваходзіць слова “партысіпацыя” — удзел жыхароў горада, раёна ці асобнага двара ў яго праектаванні і развіцці. У т.зв. заходніх краінах, напрыклад, сябрах OECD і не толькі, такая методыка ўжываецца рэгулярна і на розных узроўнях для дэмакратызацыі працэсу развіцця горада, а таксама для дасягнення большай устойлівасці праекта, найбольш — яго сацыяльнага і эканамічнага вымярэння. Такім чынам, давайце паспрабуем падумаць пра тое, якое месца займае партысіпацыя ў сістэме стварэння грамадскіх прастораў агулам і ў прыватнасці ў Мінску.


Двор ці паркоўка?

Мэты партысіпацыі датычна грамадскіх прастораў усіх відаў

Асноўнымі мэтамі прыцягнення гараджанаў да ўдзелу ў развіцці горада ёсць падвышэнне разумення жыхарамі арганізацыі горада і спосабаў яго росту і развіцця, большая гарманічнасць развіцця горада і яго ўстойлівасць на ўсіх узроўнях — сацыяльным, палітычным, культурным, экалагічным і эканамічным. Варта разумець, што партысіпацыя папросту неабходная ў вялікім горадзе, якім і ёсць Мінск. Такі горад не будуецца з нуля, і па сутнасці большасць праектаў у ім ёсць рэканструкцыяй, што дапаўняюць і, пажадана, паляпшаюць гарадское асяроддзе.

У такой сітуацыі недавер гараджанаў можа паставіць крыж на любым, нават найлепшым праекце, што вядзе да істотных праблемаў — застаюцца толькі забудоўшчыкі-апартуністы, якім пляваць на меркаванне жыхароў і ўласны публічны вобраз, большая частка дэвелапменту адбываецца на новых тэрыторыях (т.зв. “грынфілд”), што не аптымальна з пункту гледжання падтрымання кампактнасці горада, і наяўныя раёны недаатрымліваюць неабходнага для развіцця аб’ём інвестыцыяў.

Што да грамадскіх прастораў — асноўнымі выклікамі тут ёсць дасягненне фінансавай, сацыяльнай і культурнай устойлівасці, а таксама інклюзіўнасць і дэмакратычнасць як у планаванні, так і ў функцыянаванні гэтай прасторы. Грамадская прастора мусіць быць камфортнай для лакальнай супольнасці — двара, мікрараёна, раёна. Адной з мэтаў партысіпацыі (прычым не толькі для жыхароў, але і для НДА, бізнесу) з’яўляецца праца з месцамі, што не выклікаюць цікавасці ў бізнесу, каб звярнуць увагу на такую прастору і адшукаць мадэль яе ўстойлівага развіцця пад наглядам НДА ці горада. Наступнай мэтай, што дасягаецца праз партысіпацыю, ёсць стратэгічная абгрунтаванасць, неабходная падчас працы з вельмі абмежаванымі бюджэтамі, што характэрна для публічных грамадскіх прастораў жылых раёнаў (хоць і не выключна для іх).

d2f3fxrj-800x800[1]

Публічныя прасторы, атрыманыя ў спадчыну ад БССР, маюць характэрную праблему збыткоўнасці плошчы і высокага ўзроўню разбуранасці, асабліва гэта тычыцца спальных раёнаў. Гэта стварае рызыку ператварэння такіх прастораў у стыхійныя паркоўкі і рынкі, і менавіта з дапамогай партысіпацыі можна зразумець, на якія саступкі можа пайсці мясцовая супольнасць для падтрымання эканамічнай устойлівасці прасторы, а таксама якую зацікаўленасць у ёй маюць мясцовы бізнес і НДА. Урэшце, апошняй з праблемаў развіцця грамадскіх прастораў у Беларусі, якую часткова можна вырашыць з дапамогай партысіпацыйнага працэсу, ёсць адсутнасць пазітыўнага бачання такіх прастораў усімі зацікаўленымі бакамі. Гэтую сітуацыю можна выправіць з дапамогай тлумачэння наяўных працэсаў гарадскога развіцця, а таксама публічнага абмеркавання патэнцыйных сцэнароў развіцця і роляў у іх асобных гульцоў.


 

Хіба гэта магчыма ў нас?

Праблематыка партысіпацыі падчас стварэння і развіцця грамадскіх прастораў

Такім чынам, жыццё і радкі вышэй даводзяць, што партысіпацыя напраўду ёсць саспелай неабходнасцю, а яе рэалізацыя абяцае прынесці відавочную карысць усім зацікаўленым бакам, хоць і патрабуе ад іх новых высілкаў і замены ментальнасці. Асноўная праблема партысіпацыі ў постсавецкіх краінах — атамізацыя грамадства, недавер уладаў да бізнесу і НДА, патэрналісцкае мысленне (“няхай нам зробяць”), пасіўнасць і адсутнасць веры ў змены да лепшага, а таксама адсутнасць досведу прадуктыўнага супольнага дзеяння.

Партысіпацыя прадугледжвае ўдзел не толькі тыповых “канчатковых спажыўцоў прасторы” — мясцовай супольнасці ці яе асобных групаў. Жыццёва неабходным для поспеху працэсу з’яўляецца ўдзел прадстаўнікоў мясцовага і не толькі бізнесу, тэрытарыяльных ці галіновых НДА, напрыклад, суполак, якія абараняюць правы раварыстаў ці людзей з абмежаванымі магчымасцямі. Гэта дазваляе каротка прадставіць тры складнікі працэсу партысіпацыі, якія мусяць працаваць на розныя групы: мясцовае насельніцтва, бізнес і НДА.

z8n0my44-800x296[1]

Як і выпадку з партысіпацыяй любога роду і маштабу, на першы план выступаюць ключавыя праблемы асіметрыі ўладнага патэнцыялу, дзе асноўнымі праблемамі ёсць супярэчнасці паміж мэтамі розных груп і іх рэсурснымі магчымасцямі. Другой тыповай праблемай, добра бачнай у сённяшняй сітуацыі з нявырашаным пытаннем валодання зямельнымі ўчасткамі пад шматкватэрнымі будынкамі, з’яўляецца вызначэнне таго, хто бярэ ўдзел ў абмеркаванні і якую вагу мае голас асобнага чалавека ці групы. Працягам гэтай праблемы ідзе пытанне, што рабіць з тымі, хто не ідзе на кампраміс. Маючы на ўвазе песімізм і працяглую гісторыю падманаў ды расчараванняў, перажытую мясцовымі жыхарамі, адным з ключавых момантаў ёсць неабходнасць змены вобразу гарадской адміністрацыі і бізнесу. Што і гаварыць, дыялог немагчымы без змены парадку дзеянняў з боку акурат адміністрацыі ды бізнесу.

Што тычыцца ўласна грамадскіх прастораў, адной з галоўных праблем з’яўляецца вызначэнне пазітыўных сцэнароў развіцця для прастораў, якія прынамсі на першы погляд амаль нікому не патрэбныя і не цікавыя. Гаворка пра тое, што наўрад ці магчымы карэнны пералом у характары развіцця грамадскіх прастораў, пакуль зацікаўленыя бакі ставяцца да перспектываў іх развіцця з цынізмам ды песімізмам. А вось менавіта зразумелы і візуальна новы вобраз грамадскай прасторы здольны здзейсніць такія змены, калі ён будзе створаны сумесна — праз дыскусію і справядлівае прадстаўленне цікаўнасцяў і каштоўнасцяў усіх зацікаўленых бакоў.

Наступным пунктам з’яўляецца неабходнасць вызначэння таго, наколькі этычным, а таксама наколькі сацыяльна і культурна ўстойлівым ёсць такое “навязванне” жыхарам новых і, магчыма, чужых ім “еўрапейскіх” мадэляў грамадскай прасторы і паводзінаў у ёй — зрабіць вулічныя кавярні, “схаваць” машыны, даць месца для скейтараў ці ролераў? Пытанне не пазбаўленае практычнага сэнсу, бо дэманструе ўстойлівасць прасторы на ўсіх узроўнях і без належнага даследавання патрэбаў гараджанаў на яго нельга даць упэўнены адказ. Да жалю, трансплантацыя нават самых прывабных мадэляў на непадрыхтаваную глебу не здатная прынесці анічога, апроч расчаравання і росту апатыі ў грамадстве.


Падагульненне

Можна падсумаваць, што партысіпацыя падчас стварэння і развіцця грамадскіх прастораў у Мінску патрэбная і па сутнасці неабходная, але важным пытаннем ёсць спосаб яе рэалізацыі. Важна праводзіць яе ўважліва і не фармальна, яна мусіць базавацца на ўзаемапавазе і празрыстасці мэтаў кожнага з зацікаўленых бакоў, хай гэта раённая адміністрацыя, бізнес, НДА ці мясцовыя жыхары. Толькі такі парадак яе правядзення могуць змяніць сітуацыю і спыніць адвечныя недавер і песімізм, што суправаджаюць развіццё горада ў апошнія гады. Грамадскія прасторы Мінска сапраўды маюць патэнцыял зрабіцца лепшымі, калі мінчане супольна возьмуцца за іх развіццё.

budzma.by

 

 

 

Пакінуць адказ

Ваш адрас электроннай пошты не будзе апублікаваны. Неабходныя палі пазначаны як *