У самым сэрцы Берасця, у яго гістарычных нетрах, схавалася загадкавае месца, прасякнутае векавымі легендамі: старажытныя могілкі, вядомыя як”польскія” або “каталіцкія”. З даўняга часу яны стаяць у цэнтры ўвагі як сведка гісторыі, які захаваў не толькі труны і магільныя пліты, але і часціцу душы той эпохі, што ўтойваюць у сабе схаваныя карані і паданні.
Першыя камяні могілак заложаны ў зямлю яшчэ ў далёкім XIX стагоддзі, калі Берасце перажывала метамарфозы свайго станаўлення, а крэпасць сваім з’яўленнем увекавечыла і месца спакою яго насельнікаў. Паводле гістарычных звестак, могілкі былі адчыненыя ў 1850-х гадах, а іх плошча складала 1,8 гектара.
Нядзіўна, што з цягам часу гэта месца стала не проста могілкамі, але сапраўдным архівам часу, дзе каменныя статуі і надмагіллі сталі сведкамі бурных старонак гісторыі. На “польскіх” могілках па розных ацэнках знаходзіцца каля 3000 магіл, некаторыя з якіх захаваліся і датуюцца аж пачаткам XIX стагоддзя.
У разгар сваёй славы “польскія” могілкі, нібы ўзнёслы акварэльны пейзаж, упрыгожвалі ўсходнюю частку горада, нібы люстэрка, адлюстроўваючы аблічча гараджан і іх жыцця. Кожнае надмагілле было не проста данню памяці – сапраўднай выявай мастацтва. Але часы мяняюцца, і росквіт змяняецца заняпадам. У 1870-х гадах чыгунка на Кіеў праклала свае шляхі, і частка могілак была літаральна знішчана і апынулася ў абдымках гісторыі, перажываючы перамены разам з горадам.
Гісторыя не заўсёды міласэрная. Бамбардзіроўкі, войны, пасляваенныя ўзрушэнні — усё гэта пакінула свой след на надмагіллях і склепах “польскіх” могілак. Аднак нават у сваёй струхлеласці яны працягваюць расказваць нам аб былой велічы і прастаце жыцця людзей, чые імёны і асобы забытыя часам. Туды і сёння можна завітаць – з добрым гідам або самастойна. А па восені, бліжэй да хэлоўіна, можна патрапіць на тэматычныя экскурсіі па гэтаму месцу. І там ёсць на што паглядзець!
Сярод мноства пахаваных на “польскіх” могілках можна вылучыць некалькі імёнаў, якія прыцягваюць асаблівую ўвагу гісторыкаў і даследчыкаў.
Уладзіслаў Віснеўскі, першы бургамістр Брэста-над-Бугам у міжваенны перыяд (1921-1939 гады), ляжыць тут пад старадаўнім надмагіллем. Яго рашучыя крокі і імкненне да паляпшэння гарадской інфраструктуры пакінулі свой след у гісторыі Берасця.
Яшчэ адна значная фігура, пахаваная на гэтых могілках, — доктар медыцынскіх навук Павел Залеўскі. Яго ўклад у развіццё медыцыны і грамадскае здароўе неацэнны, а яго манумент з бюстам да гэтага часу прыцягвае ўвагу наведвальнікаў.
Таксама сярод пахаваных на “польскіх” могілках можна сустрэць імёны прадстаўнікоў мясцовай эліты сярэдзіны XIX-першай паловы XX стагоддзя, каталіцкіх святароў, дзеячаў навукі і культуры, а таксама звычайных гараджан, чые імёны, на жаль, патанулі ў патоках часу.
Гэтыя імёны напаўняюць атмасферу могілак асаблівым сэнсам і нагадваюць нам пра тое, што кожная магіла — гэта не проста канец жыцця, але і частка агульнай тканіны гісторыі, якая працягвае жыць у нашых сэрцах і памяці.
Цяпер “польскія” могілкі, быццам захавальнік скарбаў, адпачываюць пад ценем векавых дрэў і зарослых алей. Тут у кожным кутку схаваныя гісторыі, захаваная на старых плітах і векавых помніках. І хоць час ідзе наперад, а горад працягвае свой бясконцы рытм жыцця, “польскія” могілкі застаюцца маўклівым сведкам мінучых эпох і іх нязменнага ўплыву на нас, сучасных жыхароў.
