У гістарычныя часы на тэрыторыі Берасця ўзвышаўся велічны бернардзінскі манастыр, заснаваны яшчэ ў першай палове XVII стагоддзя. Абломкі гэтага знакавага манастырскага комплексу ў цяперашні час размешчаны ў крокавай даступнасці ад Холмскіх варот, прадстаўляючы сабой важную гістарычную спадчыну.
У свой час Марцін Шышкоўскі, вядомы каталіцкі дзеяч, запрасіў бернардзінцаў у тагачасны Брэст-Літоўск. Пад яго заступніцтвам манахі хутка ўзвялі першыя драўляныя пабудовы будучага манастыра. Манастыр хутка стаў цэнтрам культурнага і рэлігійнага жыцця горада. Першапачаткова Будынкі манастыра былі пабудаваны з дрэва, але пазней былі заменены на каменныя збудаванні. Крыху пазней, ужо да 1623 года, быў завершаны будаўніцтвам каменны касцёл Яна Хрысціцеля і Святой Ганны (на жаль, не захаваўся да нашых дзён). Практычна адначасова быў заснаваны жаночы кляштар бернардзінак, чые разваліны можна ўбачыць у сучасным Берасці. Аднак, толькі да 1750 года пры жаночым манастыры быў узведзены мураваны касцёл, прысвечаны беззаганнаму зачаццю Дзевы Марыі. Да канца XVIII стагоддзя з каменя таксама былі адноўлены манастырскія карпусы бернардзінак.
Такім чынам, увесь ансамбль бернардзінскага ордэна складаў своеасаблівы маленькі гарадок, унікальны для таго часу і месца.Акрамя кляштара бернардзінцаў, на тэрыторыі Брэста таксама быў заснаваны жаночы кляштар бернардзінак. Абодва манастыры, мужчынскі і жаночы, суіснавалі ў гэтым раёне, ствараючы асаблівы духоўны амбіент. Нягледзячы на тое, што бернардынскія манастыры былі распаўсюджаны ў розных рэгіёнах, рэдка сустракаліся выпадкі, калі манастыр уключаў у сябе як мужчынскае, так і жаночае месцазнаходжанне.
Аднак гістарычны лёс манастыра быў нестабільным. У пачатку XX стагоддзя, пры адступленні расійскіх войскаў з Берасця (на той момант – Брэст-Літоўск), Будынкі манастыра зноў былі сур’ёзна пашкоджаны. Былы касцёл ператварыўся ў руіны, і яго далейшы лёс вызначылі польскія інжынеры, правёўшы выбуховыя работы. Гэта быў цяжкі ўдар для архітэктурнай спадчыны рэгіёну. Да 1939 года ад кляштара бернардзінак захаваліся толькі двухпавярховыя келлі. Некаторы час палякі выкарыстоўвалі гэты будынак як сталовую, а пасля Другой сусветнай вайны яго выкарыстанне працягнулі ўжо ў савецкі час. Верагодна, менавіта гэтая акалічнасць часова забяспечыла захаванне збудаванні ад поўнага знішчэння. Пасля вайны, у савецкі час, астатнія будынкі былі выкарыстаны для розных мэтаў. Некаторы час іх ператварылі ў сталовую, затым яны сталі часткай гарадской інфраструктуры. Аднак, па меры сканчэння часу, пакінутыя часткі манастыра паступова разбураліся і разбіраліся на цэглу.
Да 1980 года амаль усе збудаванні манастыра былі разабраны дашчэнту. Адзіным, што засталося, быў корпус жаночых келляў, які за 45 гадоў бяздзейнасці ператварыўся толькі ў разваліны. Магчыма, дзякуючы блізкасці да адной з найбольш папулярных славутасцяў Беларусі, гэтаму месцу ўдасца захаваць сваю гістарычную каштоўнасць. Магчыма, у будучыні з’явіцца ідэя аб аднаўленні гэтага ўнікальнага комплексу.
Дарэчы, у мясцовым краязнаўчым музеі прадстаўлены макет усяго манастыра. Рэкамендуецца наведаць яго для атрымання больш поўнага ўяўлення аб гэтым гістарычным месцы. Для тых, хто жадае наведаць руіны манастыра, дастаткова прайсці прама ад Холмскіх варот па дарозе прыкладна 250 метраў уніз па карце.
Сёння, нягледзячы на сваю гістарычную і культурную каштоўнасць, манастыр застаецца практычна забытым. Яго руіны сталі сведчаннем не толькі часоў мінулага, але і сімвалам страчанай культурнай сувязі. Аднак, Існуе надзея на тое, што цікавасць да захавання і аднаўлення гэтага ўнікальнага архітэктурнага комплексу зноў абудзіцца. Магчыма, дзякуючы намаганням краязнаўчых таварыстваў і гарадскіх уладаў, атрымаецца захаваць гэты важны кавалачак гісторыі Берасця для будучых пакаленняў.
