Падарожжа на выбары

19 снежня ў Беларусі пройдуць прэзідэнцкія выбары. Перад пачаткам іх актыўнай фазы маладыя сябры БНФ і АГП мелі магчымасць набрацца досведу агітацыйнай працы: пры падтрымцы фундацыі Jarl Hjalmarson яны прайшлі стажыроўку ў штабах шведскай партыі Moderaterna.

Я (Уладзімір, БНФ) разам з Надзей (партыя АГП) праходзіў стажыроўку ў знакамітым месцы Швецыі – на востраве Gotland (падрабязней пра вострав тут і  тут).

Падчас нашага побыт я вёў дзённік з якім прапаную вам азнаёміцца. У дзённіку прадстаўлена апісанне агітацыйнай кампаніі, а таксама звычаяў жыхароў вострава, навучальных устаноў, краявідаў і г.д. Есць і вышэйшая палітыка – сустрэчы з міністрамі культуры і гандлю Швецыі, лідэрам моладзевага крыла партыі Moderaterna. Дзённік распавядае нават пра каханне з першага погляду паміж… але аб усім па чарзе.

Прыбыццё. Аўторак (07.09.2010), Стакгольм.

20.00 – прылёт у Стакгольм. Пасля самалёта яшчэ кепска чуваць. Засяленне ў гатэль.

21.15 – вячэра разам з пісьменіцай (Marika Ehrenkrona), яна піша кнігу пра Беларусь. Распавядаем пра жыццё ў Беларусі, дзейнасць моладзевых арганізацый. Даводзіцца доўга тлумачыць, чаму ўсе апазіцыянеры ў 2006 годзе раптам сталі “хуліганамі” і “мацершчынікамі”. Marika ніяк не можа зразумець, як міліцыянты маглі выступаць лже-сведкамі на судовых справах. “Навошта яны хлусілі?” – пытае яна. Што тут скажаш? Прывыклі яны ў Еўропе з павагай ставіцца да паліцыі, чыстата мундзіра і інш. Далёкія ад нас рэчы.

22.45 – пешая прагулка па Стакгольму. Надзю горад не ўражвае: “Як у нас на раёне”, -кажа яна, маючы на ўвазе Малінаўку ў Менску. Намагаюся пераканаць: “гэта таму, што мы на ўскрайку горада, а цэнтр Стальгольма – гэта крута“.

Устаноўчая канферэнцыя. Серада (08.09.2010), Стакгольм-Вісбю.

09.00 – Пачатак агульнай канферэнцыі для валанцёраў, якія будуць працаваць на Moderaternaў. Геаграфія ўдзельнікаў ўражвае – Сербія, Македонія, Харватыя, Фінляндыя, Албанія, Гана і зусім экзотыка – прадстаўнікі з Сейшэльскіх Астравоў.

10.45 – экскурсія ў парламент Швецыі. Па некаторых калідорах ходзім вельмі асцярожна і ціха – за дзвярыма працуюць чальцы парламента і зусім не хочацца ім перашкаджаць. Стала цікава – ці можна патрапіць на падобную экскурсію ў парламент Беларусі? Трэба будзе высветліць гэта пытанне.

11.15 – Надзя знаёміцца з сербам па імені Djoko. Трэба адзначыць, што гэта было сапраўднае каханне з першага погляду і не толькі мне аднаму было вельмі сумна назіраць за іх развітаннем праз 5 гадзін. Бо Надзе лёсам быў наканаван востраў Gotland, а Djoko, як у франтавой песні – “совсем другая сторона”. Але якія могуць быць перашкоды для кахання ў наш нфармацыйны век? Урэшце, ёсць смс, мэйл і г.д.

13.30 – Працяг знаёмства з выбарчай сістэмай Швецыі. Цікава, што выбары тут адбываюцца на ўсе ўзроўні адначасова і праводзяцца адзін раз на 4 гады. Стаць кандыдатам не магчыма, не будучы сябрам якой-небудзь палітычнай партыі. Т.б. проста “харошы чалавек” без выразных палітычных поглядаў балатавацца не зможа.

15.45 – У перапынку размаўляю з прадстаўнікамі сербскіх партый DSS, G17+, нарвежскай Hoyre. Усе яны ведаюць пра Беларусь. Але, на жаль, ў большасці іншаземцаў, веды пра Беларусь скончваюцца веданнем персаналіі Лукашэнкі.  Адразу калі даведваюцца, што я з Беларусі, кажуць: “А, Беларусь! Гэта там дзе правіць місцер Лукашэнка?”. “Не, – адказваю, – я з той Беларусі дзе файныя азёры, лясы і дзяўчаты”. Жарт прымаюць.

З устаноўчай канферэнцыі мне найбольш запомніўся даклад міністра гандлю Швецыі (Ewa Bjоrling) пад назвай “Trade for Democracy and Freedom”. Цікавейшы даклад, у тым ліку з палемікай аб санкцыях для аўтарытарных краін. Па ангельску ён тут.

18.20 – ад’езд у аэрапорт.

20.25 – прыбыццё на востраў Готланд. Дакладней у яго “сталіцу” горад Вісбю. Улічваючы, што ўсё насельніцтва вострава парадку 50 000 чалавек і прыкладна палова з іх пражывае ў Вісбю, задача па агітацыі нам цяжкай не падаецца.

20.30 – нас сустракаюць прадстаўнікі мясцовай філіі партыі Moderaterna. Гэта менеджэр кампаніі Anders і Lars-Eric – Амбудсмэн (шведскае слова, якое азначае «упаўнаважаны па абароне правоў чалавека»). Забягаючы наперад скажу, што мы моцна пасябравалі з гэтымі цудоўнымі дзядзькамі і перапісваемся да гэтага часу.

21.20 – засяленне ў хостел. Для тых, хто перакананы, што апазіцыя шыкуе і жыве ў 5-зоркавых гатэлях прыкладаю фота нумара:

Улічваючы халодны пакой і боязнь Надзі да новых мясцін, было прынята рашэнне аб часовым сумесным пражыванні.

Першы дзень працы. Чацвер (09.09.2010), Вісбю.

9.10 – Едзем з Andersам у офіс Moderaterna. Па дарозе невялікая экскурсія па гораду. Сапраўды ёсць на што паглядзець, не дарма штогод тысячы турыстаў прыязджаюць сюды. Абмяркоўваем экалагічную культуру шведаў: у памяшканнях 4 асобных сметніцы – для паперы, пласціка, метала, шкла. Калі смецце адсартыравана – 50% зніжка за вываз мусара. Дарэчы у Швецыі можна за грошы здаваць пластыкавыя бутэлькі (1,5-літровая бутэлька – 2 кроны*) і жэсцяныя банкі (0,5 крон).

Для роварыстаў сапраўдны рай: адмысловыя сцяжынкі, падземные пераезды, паркоўкі… Таму не дзіўна, што пры такіх умовах, ды яшчэ пры 2-даляравым літры паліва, жадаючых ездзіць на роварах шмат. Дарэчы, змаганне за “роварны рай” у Брэсце не так даўно распачаў “Дзедзіч”, падрабязней тут, тут і тут.

* – 1 крона ~ 400 бел. рублёў.

11.05 – Агітацыйны шапік у цэнтры Вісбю.

У прынцыпе палову агітацыйных матэрыялаў займаюць не класічные ўлёткі, а розныя дробныя карысныя штучкі з эмблемамі партыі Moderaterna: балёнікі, асадкі, бірулькі, наборы спецыяў для грыля, прылады для закрыцця пластыкавых пакетаў, працірання экрана мабідьніка, презерватывы і г.д.. Карацей разам з улёткай вы можаце атрымаць ці набор для грыля, ці презерватыў. Тут ужо як пашанцуе. Дарэчы, мы з Надзей спрабавалі уявіць презерватывы з эмблемай АГП ці БНФ. Неяк не атрымалася.

15.10 – патрапілі на абед у кавярню пад правакацыйнай назвай “Руская кухня”. У Швецыі прынята класці шмат спецыяў і солі ў стравы – адбіваецца відаць тое, што гэта паўночная краіна. Не гледзячы на назву кавярні, рускага, у супе за 100 крон, было не шмат – разам з бульбай плавалі ананасы. І гэта ўсё з вялізарнай колькасцю солі і перца.

17.40 – сустракаемся з нацыянальным лідэрам моладзевага крыла партыі Moderaterna. Яго імя Niklas Wykman. Энергічны і харэзмаітычны малады чалавек. Акрамя яго на сустрэчы каля 15 сябраў арганізацыі. Са здіўленнем даведваемся, што сябры моладзевага крыла партыі Moderaterna, а гэта хлопцы і дзяўчаты 15-17 гадоў нічым акрамя палітыкі не займаюцца. Т.б. падчас выбараў дапамагаюць агітаваць за сваю партыю, а ў прамежак паміж выбарамі займаюцца палітычнымі дэбатамі у СМІ, робяць сацыялагічныя апытанні. Niklas добра ведае пра палітычную сітуацыю ў Беларусі, ён і яго сябры хочуць прыехаць да нас на прэзідэнцкія выбары, калі не ўзнікнуць пытанні з візамі.

– У Швецыі мы здолелі перамагчы, толькі тады калі аб’дналіся. Я зычу усім палітычным сілам у Беларусі яднацца, бо толькі так вы здольны перамагчы. Лічу, што ў будучыні Беларусь стане сябрам Еўрапейскага Звязу, – так у скароце можна перадаць пасланне Niklasа.

Дзякуй! Еднасці нам сапраўды не хапае.

19.00 – пешая прагулка па ўзбярэжжы Вісбю.

Другі дзень працы. Пятніца (10.09.2010), Вісбю.

10.15 – Агітуем у гімназіі. Прадстаўнікі іншых партый таксама тут. (Крыху пра партыі Швецыі можна пачытаць па гэтай спасылцы). Даведваемся ці выгадна быць сябрам гарадскога савета ў Швецыі, бо напрыклад у Беларусі гэта пасада не аплочваецца. У Швецыі расклад такі: 1000 крон* сябра савета, 5000 – старшыня савета. Гэта па гораду Вісбю.
* – 1 крона ~ 400 рублёў.

Надзя размаўляе са школьнікамі. Аказваецца, што пачынаючы са школы іх выхоўваюць як актыўных і вельмі разборлівых выбаршчыкаў. Так, падчас заняткаў, яны атрымоўваюць заданні даведацца пазіцыю розных партый па нейкаму востраму пытанню. Напрыклад глабальнага ўзроўню – наконт пабудовы новай АЭС, ці лакальнага – пабудовы паркінгу ці прыпынку. Такім чынам, з юнацтва яны прывучаюцца разбірацца ў палітыцы і знаходзіць партыю на свой густ. Стала зразумела, чаму падлеткі так актыўна падыходзілі да нас учора падчас агітацыі.

12.30 – Знаёмлюся с прадстаўнікамі партыі піратаў. Падрабязней пра іх тут.
Задаю правакацыйнае пытанне якая палітыка піратаў у дачыненні да нашай краіны. Адказ атрымліваю хуткі і адназначны: піраты за дэмакратыю, таму супраць рэжыма Лукашэнкі. Так што сябры, флот піратаў на Свіцязі падчас Плошчы нам забяспечаны.

13.20 – Самастойная прагулка па гімназіі. Цікава, я ж настаўнік! Доўга не магу пранікнуць у калідор – аказваецца там ёсць гузік, пры націсканні якога дзверы адчыняюцца аўтаматычна. Цяжка з гэтай цывілізацыяй : )

14.10 – Вяртаемся да агітацыйнага шапіка ў цэнтры Вісбю. Размаўляем з Вольгай карэспандэнткай “Шведскае радыё. Готланд”. Аказваецца яна наша зямлячка і нават навучалася ў тым жа універсітэце, што і Надзя. А ў Швецыю яна з’ехала з-за кахання – сустрэла падчас стажыроўкі свай лёс. Вольга па чарзе запісвае з намі інтэрв’ю для радыё.
15.00 – Прыбывае міністр культуры Швецыі. Lena Adelsohn-Liljeroth з партыі Moderaterna і мэта прыезда – агітацыя. Наогуле жанчын у шведскай палітыцы вельмі шмат. Час і нашым варушыцца, тады дакладна ў краіне што-небудзь зменіцца : )
Па аналогіі з Беларуссю мы чакалі ад прыбыцця міністра доўгага картэжу, ахоўнікаў ды снайпероў. Аднак, усё аказалася простым да не прыстойнасці – ні аховы, ні картэжу. Адна паліцэйская праўда падыйшла праз 10 хвілін пасля пачатку сустрэчы міністра з выбаршчыкамі. Асобна варта сказаць пра дрэс-код. У Швецыі вам не прыйдзецца хвалявацца, пра наяўнасць гальштука і строя – тут прынята адзенне тое, якое вам зручна.

Падчас выступу міністра, партыі якія уваходзяць у Альянс (акрамя Moderaterna, гэта партыі: Народная, Хрысціянскія-дэмакраты, Партыя цэнтра) арганізавалі сумесны шапік з раздачай выбаршчыкам кавы і хатней выпечкі. Аказваецца за дзень да гэтага кожная партыя ўзялася самастойна падрыхтаваць пачастунак для выбаршчыкаў. У апошніх ідэя знайшла водгук і імпрэза атрымалася вельмі цёплай па настрою.

17.15 – гуляем па вуліцы, раздаем улёткі. Холадна, пачаўся дождж. Папутна аглядаем вітрыны крамаў. Надзя крытыкуе мясцовы абутак – штучная скура, няма абцасаў. Сама жа і тлумачыць чаму так – шведы клапаццяца аб жывёлах таму ні скураное, ні футравае адзенне тут не распаўсюджана. А наконт абцасаў “дык гэта правільна, няма чаго вас мужыкоў балаваць”. Ківаю галавой дэманструючы згоду з апошнім выказваннем. Канешне, згода выключна знешняя.

20.00 – Інтэграцыйная вечарына. Сабраліся ўсе актывісты штабу, прыкладна 30 чалавек. Прысутнічае таксама міністр культуры.  Надзя актыўна распавядае прысутным пра планы апазіцыі на будучыя прэзідэнцкія выбары. Я запрашаю прыязджаць да нас – дапамагаць у правядзенні кампаніі, у назіранні. “Ці ўключана ў тур наведванне беларускай турмы?” – напалову з жартам, напалову ў сур’ёз запытваюць нашыя шведскія сябры. Запэўніваем у адказ, што пры жаданні гэта проста “арганізаваць”. Было прыемна, што дабраахвотнікі ў такі “тур” знаходзяцца вельмі хутка.
Даведаліся на вечарыне карысныя шведскія словы: “Дранікі” – “Рагмунд”, “Будзьма!” – “Скоол!”. Таксама цікавае слова “Jobbar”  – “працоўны”. Застаецца дадаць, што першы гук “J” – адпавядае нашаму “Й”.

Агітацыя на Kraklingbo. Субота (11.09.2010), Gotland.

Kraklingbo – знакаміты рынак Готланда. Знаходзіцца ў 40-50 хв. езды ад Вісбю. Там за дзень праходзяць тысячы людзей, таму абмінуць агітацыяй такой месца было б злачынствам. І ўсю пятніцу мы прысвяцілі агітацыі на  Kraklingbo – раздавалі матэрыялы, размаўлялі з людзьмі. Цікава, што за весь час побыту на Готландзе я сустрэў толькі аднаго чалавека які не размаўляў па-ангельску.

Акрамя іншага, падчас размоў я даведаўся, што мае калегі–настаўнікі ў Швецыі зарабляюць прыблізна 3000 даляраў, а пенсіянеры маюць мінімум 650. Але назваць памер сярэдняй пенсіі цяжка, бо згодна з рэформай 10-ці гадовай даўніны, яна складаецца з трох частак: 1 – уласныя адлічэнні (т.б. тое што адкладаецца з заробку на спецыяльны пенсійны рахунак), 2 – адлічэнні ад наймальніка (залежыць ад установы, віда вытворчасці і формы ўласнасці), 3 –даплата дзяржавы. Таму калі мець добры заробак, то і пенсія ў пару тысяч даляраў дзівам не будзе.

Спадабаўся крэатыў сацыял-дэмакратаў. Яны раздавалі яблыкі з налепкай сваёй партыі. Дарэчы, вельмі смачныя, таму давялося пару разоў падыходзіць – “агітавацца”.

Апошні дзень. Нядзеля (12.09.2010), Gotland – Riga – Радзіма.

Палову ночы суседзі па хостелу не давалі спаць: двое шведскіх мужыкоў высвятлялі кто мае больш правоў на нейкую мамзель. У выніку ўсе трое вылі на адной ноце горш за мартаўскіх катоў. Праз 10 хвілін вельмі захацелась даведацца з якім гукам грукаецца лоб аб сценку гэтага гатэля. Але Надзя забараніла гэтае навуковае даследванне над брацкім шведскім народам.

У астатнім апошні дзень прайшоў надзвычай файна. Inger, актывістка партыі Moderaterna, арганізавала для нас экскурсію на суседні з Gotlandам востраў Fаrо. Да нядаўняга часу там знаходзілась ваеная база і наведванне было забаронена. Менавіта гэты востраў аблюбаваў у свой час Таркоўскі для здымкаў знакамітага “Жертвоприношения”.

Востраў сапраўды надзвычай цікавы. Вось уявіце – велізарная плошча, а насельніцтва ўсяго 600 чалавек, сувязь з Gotlandам толькі праз паром. Плюс прырода, вецер, мора – гэтакі рай для затворцаў, літаратараў і філосафаў. Вельмі захацелася сюды хаця б на поўгады…
Тут я атрымаў першы досвед перасоўвання на пароме, а Надзя ўпершыню дакранулась да мора.

17.30 – вылет на Радзіму.

Вынікі выбараў.

Вельмі добрыя вынікі выбараў для Альянса па краіне: да абсалютнай большасці ў парламенце ім не хапіла ўсяго трох месцаў. Трохі горшая сітуацыя па Gotlandу. Падрабязнасці пра вынікі тут, тут і тут.

У цэлым ад усяго “Падарожжа на выбары” засталося вельмі пазітыўнае ўражанне: акрамя досьведу паліттэхналогій, засталося шмат уражанняў ад новых мясцін, ад знаёмства з нашымі шведскімі партнэрамі, ад сяброўства з маей напарніцай Надзей. Таксама мы добра пасябравалі з Andersам і Lars-Erikам, перапісваемся да гэтага часу. Дзякуй ім за цікавую праграму, дзякуй фонду Jarl Hjalmarson за магчымасць стажыроўкі. Да новых сустрэч!

Peder, прадстаўнік партыі Moderaterna. Жонка належыць да партыі сацыял-дэмакратаў, але шчасліваму сямейнаму жыццё гэта не перашкаджае. Дачка агітуе за Moderaternу. Так трымаць!