Калі б швецкі журналіст напісаў пра вас нейкую лухту, у вас амаль не было б шанцаў прыцягнуць яго да адказнасці праз суд. Заканадаўства ў Швецыі максімальна абараняе журналіста і свабоду слова ў яго асобе. Да такой ступені, што журналістам прыходзіцца самастойна абмяжоўваць свае правы.
Як з гусака вада
Па-першае, за сваю правіннасць журналіст адказвае не сам – для гэтага ў кожнай рэдакцыі ёсць спецыяльны “хлопчык для біцця” – так званы “адказны выдавец”. Усе штрафы і нават турэмнае зняволенне палягаюць на яго. Таму журналіст можа здабываць любую інфармацыю і выкрываць злачынствы самых высокапастаўленых асобаў, не хвалюючыся за свой лёс.
Да таго ж, для судовага пераследу прэсы неабходна рашэнне самога канцлера юстыцыі і, адпаведна, вельмі важныя прычыны. Звычайны суд не ў праве судзіць журналіста (і адказанага выдаўца) – гэта робіць суд прысяжных – нетыповы для шведскай судовай сістэмы інстытут, у яго ўваходзяць непрафесіяналы. Гэта зроблена з разлікам на тое, што звычайныя людзі да прэсы ставяцца з сімпатыяй і абвінавачваюць яе вельмі рэдка. Акрамя гэтага, абвінавачваны можа выключыць з ліку прысяжных кандыдатуры, якія яму не падабаюцца.
Мальчиша-Кибальчиша тут не катавалі б
Гэтак жа ў Швецыі абаронены крыніцы інфармацыі і інфарматары. Той, хто паведаміў журналісту некарэктную (непраўдзівую альбо абразлівую для кагосьці) інфармацыю, так сама не можа быць прыцягнуты да адказнасці. Мала таго, закон забараняе пошук і раскрыццё крыніц журналісцкай інфармацыі. Напрыклад, калі настаўніца нейкай школы расказала газеце пэўны непрывабны факт пра сваю школу, дырэктарка не мае права высвятляць, хто з настаўнікаў гэта зрабіў, і тым больш, наказваць за гэта.
Чаму журналісты мусяць гаўкаць на злачынцаў
Нам, беларусам, якім не раз прыходзілася чуць пра закрыццё газет, звальненне журналістаў за “няправільную” публікацыю і наогул, падпарадкаванне прэсы прадстаўнікам улады, чуць пра журналісцкі “рай” у Швецыі дзіўна. Але для шведаў, як і для многіх еўрапейцаў, свабода слова з’яўляецца гарантыяй годнага жыцця.
Там прэсу называюць “вартаўнічым сабакам” грамадства. Мас-медыі кантралююць працу ўладаў і грамадскіх арганізацый і не дазваляюць ім дзейнічаць насуперак інтарэсам народа.
Але зразумела, што некаторыя СМІ такой неабмежаванай свабодай злоўжываюць. Таму шведскія журналісты вырашылі абараняць ад саміх жа сябе астатніх людзей. Усе рэдакцыі, тэле- ці радыёкампаніі аб’ядналіся ў Раду па справах прэсы і прыдумалі сабе Кодэкс журналісцкай этыкі.
Гэтага Кодэкса яны строга прытрымліваюцца, а для выяўлення парушэнняў мас-медыі на ўласныя сродкі стварылі пасаду амбудсмэна па прэсе. Ён прымае скаргі на журналістаў ад людзей і выпісвае парушальнікам штрафы, а таксама пастанаўляе публікаваць і агучваць так званыя “вымовы” (прызнанне газеты (ці іншага СМІ), што яна парушыла этычны кодэкс). Рабіць гэта ніхто не прымушае, але сумленныя швецкія мас-медыі добраахвотна выконваюць правілы гульні.
Альбіна Трус
У гісторыі Берасця складзена неверагодная мазаіка культурнай спадчыны, у якой асаблівае месца займаюць сінагогі, якія…
Сёння мы вырашылі адправіцца ў кулінарнае падарожжа па сталовых горада, каб высветліць, якія з іх…
У непрыкметным куточку Берасця, на вуліцы Дзмітрыя Данскога, 11, паўстала ўнікальная гастранамічная ініцыятыва, якая ўжо…
У самым сэрцы Берасця, у яго гістарычнай нетрах, схавалася загадкавае месца, прасякнутае векавымі легендамі: старажытныя…
Ёсць асобы, вядомыя нам з падручнікаў гісторыі і музейных выяваў, а ёсць тыя, што пакінулі…
Пацяплела, і на вуліцы горада выйшлі людзі. Савецкая ператварылася ў людское мора. І толькі гукі…